ارزیابی اثر سناریوی کاربری آمایشی در خطر و خسارت سیل حوضه‏ ی آبخیز سد بوستان

یکی از مهم‏ترین دلایل وقوع سیلاب و خسارات مالی و جانی ناشی از آن، تجاوز به حریم رودخانه و کاربری نامناسب اراضی است. یکی از ابزارهای مدیریتی پیش‏بینی شدت خسارات ناشی از سیلاب، برای مهار آن، پهنه‏بندی سیل است. هدف اصلی این تحقیق ارزیابی اثر سناریوی آمایشی در مساحت پهنه‏های خطر و میزان خسارت ناشی از سیل، در بازه‏ای به طول 21 کیلومتر از بستر اصلی رودخانه‏ی گرگان‌رود در حوضه‏ی آبخیز سد بوستان است. بدین منظور ابتدا داده‏های اولیه‏ی مدل از قبیل مشخصات هندسی رودخانه و مقاطع عرضی (316 نمونه)، ضرایب زبری برآورد شده به روش کاون و دبی اوج هیدروگراف‏های محاسبه شده با روش توزیعی ـ مفهومی مادکلارک وارد مدل هیدرولیکی HEC-RAS شد و پس از محاسبه‏ی تراز آب، پهنه‏های خطر سیل با دوره‏ بازگشت‏های 2، 5، 10، 25، 50، 100 و 200 سال در دو شرایط کاربری فعلی و سناریوی آمایشی، با استفاده از نرم‏افزار HEC-GeoRAS در 5 کلاس ترسیم گردید. نتایج آزمون آماری نشان داد که پهنه‏های خطر سیل با دوره‏ بازگشت‏های مختلف در کاربری آمایشی به‏طور معنا‏داری (01/0 p <)، کاهش می‏یابد. در این مطالعه برای ارزیابی خسارت سیل نیز از معادله‏ی عمومی ریسک استفاده شد و نقشه‏های خسارت عددی و ریالی سیل، پس از شناسایی و کلاس‏بندی تعداد و درجه‏ی آسیب‏پذیری عناصر در معرض خطر در 5 کلاس تهیه گردید. نتایج نشان داد که کلاس خسارت احتمالی در کاربری فعلی بزرگ‏تر از کاربری آمایشی است. نتایج حاصل از آزمون معنا‏داری نشان داد که میزان خسارت ریالی در کاربری سناریوی آمایشی به‏طور معنا‏داری (01/0 p <)، افزایش یافته است؛ که علت آن را می‏توان به اختصاص مساحت بیشتری از اراضی کشاورزی به‏‏منزله‏ی عناصر با ارزش‏‏تر در پهنه‏های سیل‏گیر کاربری آمایشی نسبت داد.